Hinduismen// Hinduus

Denne teksten finnes på flere språk. Tanken er at teksten skal være et supplement til andre læremidler og andre aktiviteter i opplæringen. Det er altså ikke meningen at disse ressursene skal stå alene, men at de kan brukes i innledning til arbeid med temaet.

Teksten kan, for eksempel, brukes sammen med tospråklig lærer for å aktivere elevenes kunnskaper om temaet, og å bidra til at eleven lærer fagspråk.

Hinduusku waa mid ka mid ah diimaha ugu da`da weyn adduunka. Qof aaminsan Hinduuska waxaa lagu magacaabaa hindu. Hinduusku waa diinta seddexaad ee ugu weyn adduunka.

En eldre mann i en robåt på elven Ganges ved byen Varanasi i India — Nin ku fadhiya doontiisa webiga Ganges oo ku ag yaala magaalada Varanasi ee Hindiya.

Iimaanka

Hinduugu waxay aaminsanyihiin in wax kasta oo koonka ku yaala uu isku xiran yahay oo ay maamulaan sharciyo go`an. Dadka, xayawaanka iyo dhirtu waxay leeyahiin hawlo go`an, taasna waxaa lagu magacaabaa dharma.

Hinduusku waxay aaminsanyihiin in cidkasta oo dhalataa ay dhimanayayaan, dibna ay u soo noolaanayaan. Taa waxaa loo yaqaan dib u- dhalasho. Tanni waxaa loo yaqaan Samsara. Haddii aad ku nooshahay nolol fiican, waad ka fogaankartaa dib-u-soo dhalashada. Markaa waxaad ka xoroobeysaa nolol adduun oo aad la noolaaneysaa ilaahyada. Tanni waxaa loo yaqaan moksha.

Waxyaalo la caabudo

Hinduuga waxa ka jira dhawr milyan oo ilaah, iyo caadooyin iyo sheekooyin badan oo kala duwan. Qaar ilaahyada ka mid ah ayaa si gaar ah muhiim u ah tusaale ahaan Brahma, Vishnu iyo Shiva. Brahma waa ka abuura adduunka, maamulana wax kasta oo la abuuray. Vishu waa kan ilaaliya adduunka maamulana masiirka dadka. Ilaaha Shiva wuxuu baabi’iyaa noolaha oo dhan, laakiin waa kan haddana wax soo nooleeya. In kasta oo ay jiraan ilaahyo badan, wuxuu hinduugu oranayaa in dhammaan ilaahyadu yihiin daabacaadda ruuxda adduunka ee Brahman. Waa awood ku jirta waxkasta oo nool.

Illustrasjon som viser gudene Brahma, Shiva og Vishnu — Gudene Brahma, Shiva og Vishnu
Ilaahyada Brahma, Shiva og Vishnu

Macbadyada Hinduuga

Macbadyadu waa guryo ruuxi u ah hinduuga. Sida macbadaha loo qaabeeyey ee loo qurxiyey way ku kala duwan yihiin meelaha kala duwan oo adduunka ah, laakiin sawirrada iyo sanamyada ilaahyadu waa isku mid meel kasta. Macbad kasta oo hinduu ah waxaa loo dhisey in lagu sharfo mid ilaahyada ka mid ah, laakiin wuxuu lahaan kara sanamyo iyo sawirro ilaahyo dhawr ah.

Bilde som viser Jain Bhandasar tempel i India. — Sawirka macbadka Jain Bhandasar ama macbadka Laxmi Nath ee magaalada Bikaner Hindiya.

Bildet viser et rom i det hinduistiske tempelet Jain Bhandasar som brukes til å tjene gudene. — Sawirka wuxuu ku tusayaa qol ku yaala macmadka Jain Bhadasar ama Laxmi Nath ee Bikaner. Sawirka dhexdiisa waxaa ku yaal meel allebari oo leh tafatir dahab ah iyo qaabab midabo leh. Qolkan waxaa loo isticmaalaa in loogu adeego ilaahyada.

Qoraallo xurmo leh

Waxaa jira qoraallo badan oo muqaddas u ah Hinduuska. Waxay sheegaan waxa saxa iyo khaladka ah ee la sameeyo nolosha iyo sida hinduugu ugu dhaqmi lahaayeen diintooda. Kuwo badan oo ka mid ah qorraaladaa waxay jiraan dhawr kun oo sano. Hinduuyo badan waxay dhegeystaan qorraaladaa muqadiska ha marka ay booqanayaan macbadka. Markaa brahmiyada ayaa u akhriya qorraaladaas. Brahminku waa waddaad.

Bildet viser en eldre hvitkledd mann som sitter på bakken foran huset og leser en hellig bok. — Qorraalada xurmada leh ayaa udub dhexaad u ah hinduuska. Waxayna u isticmaalaan fidinta diinta.

Et bilde som viser en bok med de hellige skriftene innenfor hinduismen. — Qorraalada xurmada leh ayaa udub dhexaad u ah hinduuska. Waxayna u isticmaalaan fidinta diinta.

Puja

Puja micnaheedu waa ilaah caabud. Hinduugu wuxuu ku caabudi karaa ilaahyadaa macbad, guryaha ku yaal meel allebari ama dibadda hawada furan. Puja waxaa lagu gutaa sanamyada ama sawirrada ilaahyada hortooda. Hinduuyadu way maydhaan sanamyada, waxayna hor dhigaan ubax, cunto iyo caano. Waxaa la shidaa shumac, foox, waa la heesaa oo la baryaa.

Bildet viser hele familien som tilber guden Ganesha via statuen som de har hjemme. De setter frem frukt og blomster. — Qoyska oo dhami waxay caabudayaan ilaaha Ganesha iyadaoo ay u marayaan sanamka ay guriga ku haystaan. Waxay is hor dhigaan khudrad iyo ubax.

Nolol maalmeed

Ka fekerka dhammaan noolaha oo dhan ayaa muhiim u ah Hinduuska. Sidaa awgeed waxaa sharci muhiima ah in aan la waxyeelayn wixii nool. Lo`da waxaa loo arkaa in ay muqaddas tahay. Lo`da waxaa laga helaa caano ay dadku u baahan yihiin. Dadku markay dhashaan waxay cabaan caanaha hooyadood, laakiin kuwa lo`da noloshooda oo dhan. Hinduugu wuxuu u arkaa lo`da hooyada cid walba. Lo`du waxay u taagan tahay hawlo badan oo muhiim ah, sidaa awgeed qaar badan oo hinduus ah waxay xidhiidh dhow la leeyahiin lo`da sidaa daraadeedna ayna hilbkeeda u cunin.

Hinduusku waa hab loo noolaado. Waa waxa qofku samaynayo, ee ma ahan waxa qofku aaminsanyahay, waxa wax go’aaminaya. In lays ixtiraamaa waa muhiim, tusaale ahaan waa muhiim in dadka waaweyn la ixtiraamo. Marka ay carruurtu la kulmaan dadka waaweyn ama xubnaha qoyska waxay muujiyaan ixtiraam iyaga oo gacmaha isku haya oo salaamaya. Ilmuhuna waxay helayaan barako.

Bildet viser en hinduistisk dekorert hellig ku. Kua har hodepryd og malte mønstre på hele kroppen. — Sac hinduu muqadis ah oo la qurxiyey. Sac madaxiisa la qurxiyey loona rinjiyeeyey qaabab kala duwan jidhkiisa oo dhan.

Ciidaha iyo caadooyinka hinduuga

Hinduusku waxay leeyahiin ciido kala duwan. Inta ciidood ee jirta way adag tahay in tiro go’an lagu sheego. Waxaa jira ciido yar yar oo meelo kala duwan lagu xuso iyo kuwo waaweyn oo ay u dabaaldegaan hinduuga adduunka oo dhan. Ciidahaasi waxay ku saabsannaan karaan dhacdooyin khuraafaad iyo maalinle ah ama labadaba Divali iyo Holi waa labo ciidood oo hinduusku leeyahay. Divali waa xaflad iftiin. Iftiinku wuxuu ka caawiyaa ilaahyada in ay iftiimiyaan gudcurka, waxa wanaagsanina wuxuu ka adkaan waxa xun. Holi waa xaflad midab. Holi wuxuu calaamad u yahay bilowga guga, midabada oo dhamina waxay u taagan yihiin rabitaan sanad cusub oo wata dhir kala midabo duwan.

Bilde som viser mennesker som feirer den hinduistiske Holi-høytiden, også kjent som fargefestivalen.

Bildet som viser en gruppe mennesker ved middagsbordet.

Isbedelka/kalaguurka caadooyinku waa muhiim hinduuska. Xaflado ama ficilo kala duwan ayaa lagu gartaa sida hinduugu uga gudbayo marxalad nololeed una gudbayo mid kale, tusaale ahaan guurka ama ka tegida carruurnimada ilaa dhalinyaranimada. Kala guurkale waxaa lagu calaamadiyaa caadada dunta muqadaska ah. Caaddadan waxaa wiilasha la siiyaa dun cas oo ku wareegsan curcurta. Waxay lagu soo dhaweeyaan diinta oo ay hadda diyaar u yihiin in ay bartaan qoraaladda muqaddiska ah. Ciidaha iyo caadooyinka ayaa si kala duwan looga xusaa oo looga dabaaldegaa dalal iyo meelo kala duwan iyo qof ilaa qof.

Bildet som viser gutt med en rød tråd rundt håndleddet — Xadhig dhaqameedka xurmada leh waxaa wiilasha la siiyaa dun cas oo ku wareegsan curcurta.

Goobaha xurmada u leh hinduuga

Hinduu badan ayaa degan Hindiya. Sidaa darteed meelo badan oo Hindiya ahi muqadis ayay u yihiin hinduuga. Hinduugu waxay aaminsanyihiin in ay badbaado/barako ka helayaan meelaha xurmada leh. Webiga Ganges iyo buuraha Himilaayo waxaa loo arkaa meelo rabbaani ah. Hinduugu waxay aaminsanyihiin in ilaaha Shiva uu ku xidhan yahay Himilaayo iyo Ganges. In lagu qabeysto Ganges waa ficil cibaado ah. Waa nadiifin iyo badbaadin. Qaar badan ayaa u dhoofa Ganges iyo magaaladan xurmada leh ee Varansi xaj ahaan si ay u soo gutaan cibaadooyin.