Buddhismen

Denne teksten finnes på flere språk. Tanken er at teksten skal være et supplement til andre læremidler og andre aktiviteter i opplæringen. Det er altså ikke meningen at disse ressursene skal stå alene, men at de kan brukes i innledning til arbeid med temaet.

Teksten kan, for eksempel, brukes sammen med tospråklig lærer for å aktivere elevenes kunnskaper om temaet, og å bidra til at eleven lærer fagspråk.

Buddhismen oppstod i Nord-India for 2500 år sidan.

Religionen starta med ein mann som heitte Siddharta Gautama.

Illustrasjon som viser Buddha som liten gutt med en gloria rundt hodet. Det er i en hage med trær og lotusblomster. Rundt han står damer i fargerike klær
Buddha vart fødd som ein prins og levde eit rikt og beskytta liv. Ifølgje den buddhistiske tradisjonen skal Buddha ha kunna gått då han vart fødd, og då ha tok sine fyrste sju skritt vaks det lotusblomar i fotspora hans.

Buddha

Siddharta Gautama var ein prins. Han kom frå ein rik familie og levde eit godt liv i eit palass. Ein dag då ha var utanfor palasset fekk han sjå eit sjukt menneskje, eit gamalt menneskje, eit dødt menneskje og ein asket. Ein asket er eit menneskje som vel å leve eit enkelt liv. Det prinsen såg utanfor palasset gjorde at han bestemte seg for å flytte frå slottet, kona si og sitt nyfødde born. Han ville leve som ein asket. Asketane meiner dei kan verte klokare og forstå meir om dei lever enkle liv. Siddharta vitja fleire gonger asketar og lærte mykje av dei. Han fasta og mediterte mykje.

Meditere tyder at du sit heilt stille og prøvar å ikkje tenke på noko. Etter å ha levd som asket i 6 år synest fortsatt ikkje Siddharta at han fann nokre svar, han vart ikkje så mykje klokare. Då bestemte han at han ville setje seg under eit tre og ikkje reise seg att før han vart klokare. Etter fire dagar under treet forstod Siddharta plutseleg korleis verda var. «Eg har funne fridomen», tenkte han. No vart han ein buddha. Buddha er eit indisk ord som tyder «den som forstår».

Malt illustrasjon av Buddha som sitter i lotusstilling under et tre
Etter fire dagar under treet forstod Siddharta plutseleg korleis verda var og vart opplyst. Han vart ein Buddha.

Trua

Buddha var inga Gud, men eit klokt menneskje som forstod mykje. Buddha lærte folk om kvifor det er viktig å vere snill og ærleg i livet. Etter Buddhas død har hans lære levd vidare. Dette er læra me kjenner i dag som buddhismen. Denne lærdommen kallast òg dharma.

En illustrasjon av Buddha som forteller sin vidsom til andre.
Buddha var ein lærar og talte til menneskje om korleis dei òg kunne verte opplyst og leve gode liv.

Buddhistane trur på atterføding. Ein buddhist meiner at du vert fødd på ny når du døyr. Det du gjer i dette livet bestemmer korleis det neste liver vert. Om du ikkje er god i dette livet, vil du få det vanskeleg i det neste livet ditt. Denne læra kallast karma.

Buddha fortalde menneskja at det er mange problem i verda, det er mykje liding og mange som ikkje har det så bra. Buddha fortalde òg att det er mogleg å gjere noko med all lidinga. Menneskja kan arbeide med å forstå meir, verte snillare, slutte å hate, ikkje tenkje på vonde ting, ikkje vere grådige og alltid ynskje seg meir. Klarar menneskja dette kan dei verte fri og få det godt. Denne fridomen kallar han nirvana. Nirvana er fullstendig frigjering frå liding og atterføding. Det er ein tilstand av lykke, harmoni, total fridom og ubeskriveleg klarleik.

To hender som holdes med håndflatene mot hvernadre. Armene løftes opp og hendene holdes foran solen, slik at noen solstråler lyser igjennom fingrene.
I buddhismen er målet å oppnå nirvana. Å ha godt liv med harmoni og klarleik.

Dei 4 edle sanningar

Buddhas lære kan oppsummerast i fire læresetningar. Desse handlar om kvifor det er mykje liding hjå menneskja og korleis dette kan endrast.

  1. Alt har noko vondt eller liding i seg.
  2. Det er liding fordi menneskja er grådige eller aldri vert nøgde. Menneskja vil alltid ha noko meir.
  3. Om menneskja sluttar å vere grådige og vil ha noko meir i livet sitt, vil det vonde og lidinga verte burte.
  4. Om eit mennskje ynskjer å få slutt på alt som gjer vondt, må menneskje følgje den 8-delte vegen.
  • Happy Asian Woman Praying with Buddha in Temple
  • buddhist monks pray to Buddha in Thai temple

Om me menneskje arbeider med å forstå meir, vil me ha eit betre liv og lidinga kan ta slutt.

Den 8-delte vegen

Buddha sa: Menneskja må forstå kva som er gale i liva deira før dei kan «reparere» livet sitt. Buddha sa òg at menneskja måtte følgje den 8- delte vegen for å komma til nirvana.

  1. Ha rett innsikt. Forstå dei 4 edle sanningane, lova om karma og atterføding.
  2. Ha rett tanke. Tenkje med kjærleik på andre menneskje, gje utan å tenkje på at du skal få noko tilbake.
  3. Ha rett tale. Snakke sant og ikkje baksnakke, lyge eller sladre.
  4. Gjere rett handling. Følgje dei fem levereglane i buddhismen:
    • Å la vere å drepe.
    • Å la vere å stele.
    • Å avstå frå seksuell utroskap.
    • Å la vere å lyge.
    • Å avstå frå å beruse seg.
  5. Ha rett leve-veg. Å ha ein ærleg jobb, ikkje tene pengar på ein dårleg måte, til dømes å stele, drepe eller lure andre menneskje.
  6. Ha rett anstrengelse. Arbeide hardt og anstrenge seg for å verte eit betre og klokare menneskje.
  7. Ha rett oppmerksemd. Trene på å ikkje tenkje på andre ting når ein gjer noko, men tenkje på det ein gjer no.
  8. Ha rett konsentrasjon. Trene seg på å ha fred inne i hovudet og hjarta og verte sterk i hovudet og hjarta.
Et tegnet hjul med åtte eiker som illustrerer dhramahjulet i Buddhismen
Dharmahjulet er eit vanleg symbol på buddhismen. Dei åtte eikane symboliserar den åttedelte vegen til nirvana.

Tekstar og symbol

Det finst mange heilage skrifter eller tekstar i buddhismen. Tekstane handlar om Buddhas liv og om hans lære. Buddhas lære vart fyrst fortald munnleg frå lærar til elev, men etter kvart vart det nødvendig å skrive ned tekstane så læra ikkje skulle gå tapt.

tibet monk buddhist book prayers written language
Munkar og nonner i buddhismen les ofte frå dei heilage tekstane som ein del av å bringe lærdom fra Buddha vidare.

I buddhistiske tempel er det gjerne store Buddha-statuar, og mange av desse er særs verdifulle kunstverk.

The Giant Golden Buddha in Wat Paknam Phasi Charoen Temple in Phasi Charoen district, Bangkok urban city, Thailand.
Bilete viser ei gigantisk gylden Buddha ved eit tempel i byen Bangkok i Thailand.

I mange tempel finnast det alter med buddhastatuar. Der føretakast ofte ritualet puja som er dyrking av Buddha i form av song, meditasjon og ofring av blomar og røykjelse.

Bilde viser et alter i et tempel med mange blomster og buddhastauer og bilder.
Bilete visar eit alter i eit tempel med mange blomar, buddhastauer og bilete.

Dei fleste buddhistar har ein Buddha-figur heime. Dei tenner gjerne ljos og set blomar framfor Buddha-figuren. Nokre buddhistar mediterar kvar dag.

Bilde av et budddhistisk tempel på en solfylt dag med blå himmel
Bilete visar eit gamalt buddhistisk tempel i Shanghai, Kina.

Munkar og nonner

Munkar og nonner er buddhistiske spesialistar. Dei les mykje i dei heilage skriftene. Dei mediterar, og dei underviser i Buddhas lære. Dei har ikkje mange ting, berre det dei treng. Dei lever av mat og gåver dei får av folk.

Bilde av to munker ikledd orange klær
Bildet viser to munker som hilser på hverandre i et buddhistisk kloster i Asia.

Lær meir om Buddhismen

  • Tekstane er utvikla av Veilederkorpset i Stavanger og etter avtale tilrettelagt, bearbeidd og oversett av morsmål.no
  • Alle bilete er henta frå Adobe Stock