Sidee ayuu u dhacaa dhulgariirku?

Denne teksten om hvordan jordskjelv oppstår finnes på flere språk. Tanken er at teksten skal være et supplement til andre læremidler og andre aktiviteter i opplæringen. Det er altså ikke meningen at disse ressursene skal stå alene, men at de kan brukes i innledning til arbeid med temaet.

Teksten kan, for eksempel, brukes sammen med tospråklig lærer for å aktivere elevenes kunnskaper om temaet, og å bidra til at eleven lærer fagspråk.

Scroll nedover for å finne flere ressurser

Lyd1

Qalfoofka dhulka waxaa loo qeybiyaa toddobo saxamo oo waaweyn iyo dhowr yaryar. Saxamadani waxay u dhaqdhaqaaqaan iyada oo midba mid kale uu ku xiran yahay. Saxamadu si tartiib tartiib ah ayey u dhaqdhaqaaqaan, sannadkiiba waxay dhaqaaqaan dhowr sentimitir. Dhaqdhaqaaqyadan waxaa lagu magacaabaa howgal saxan. Saxamadu waa kala fogaan karaan, waa isku soo dhowaan karaan ama dhinac ayey isugu guuri karaan.

Illustrasjon som viser verdenskart med jordplatene markert. Alle kontinentene ligger på hver sin plate. Stillehavet og Antarktis ligger også på hver sin plate. Mellom de store platene ligger mindre plater.
Sawirku wuxuu tusinayaa khariidada adduunka halkaas oo lagu calaamadeeyey saxamada dhulka. Waxaa jira saxamo dhul oo waaweyn iyo kuwo yaryar. Qaaradaha oo dhan, marka lagu daro badweynta Baasifigga iyo Antaartika wuxuu mid kasta ku yaalaa dhul balaaran oo uu leeyahay. Saxamada waaweyn waxaa u dhaxeeya saxamo yar yar.
Tixraac: AdobeStock
Illustrasjon av to jordplater som beveger seg langs med hverandre.
Jordplatene på bildet beveger seg langsmed hverandre. Hvis de setter seg fast i hverandre, samles det opp mye energi som kan utløse jordskjelv. Illustrasjon: AdobeStock

Dhulgariirka beriga

Mararka qaarkood waxaa dhaca in saxamo is dhinac socda marka loo fiiriyo xiriirkooda ay isku dhegaan. Markaas way joogsanayaan oo is cadaadinayaan. Markuu cadaadisku kordho, waxaa isku soo ururaya tamar badan. Ugu dambeyntii waxay awoodayaan saxamadii inay si degdeg ah u dabacsanaadaan, markaas ayaa tamartii la sii daynayaa. Tamarta qaarkeed waxaa loo wareejinayaa kul, qaarna hirar kuwaas oo dhaqaajinaya saxamada dhulka. Marka hirarkani ay xoog yeeshaan, qofku wuxuu dareemi karaa in dhulku uu ruxmayo. Tani waxa aan ku magacawnaa dhulgariir.  

Dhulgariirku wuxuu badanaa ka dhacaa soohdimaha u dhexeeya saxamada dhulka. Barta hoose ee qalfoofka dhulka ee uu dhulgariirku ka kacay waxaa lagu magacaabaa xuddun ama diirad. Barta dhulgariirka waa barta ku taala dusha saxanka dhulka taas oo ku taala dusha xuddunta dhulgariirka.

Tusaale tusinaya barta dhulgariirka iyo xuddunta dhulgariirka waxaa soo saaray NORSAR oo ogolaansho ayaa lagu daabacay

Dhulgariir cabire ayaa loo adeegsan karaa si loo cabbiro qaddarka tamarta ee la soo daayey. Isbarbardhigga xogta laga helo dhulgariir cabirayaal dhowr ah, waxay suuragelinaysaa in la xisaabiyo cabbirka dhulgariirka iyo halka uu ka bilowday, taas oo ah halka ay xudduntiisu tahay. Miisaanka Rikhterka ayaa loo adeegsan karaa si’ loo qeexo inta uu le’eg yahay dhulgariirku. Miisaanku wuxuu u dhexeeyaa 1-10, oo haddii dhulgariirku ka xoog badan yahay 6 wuxuu keeni karaa dhibaato weyn. Waa waxaan suuragal ahayn in laga sii digo dhulgariir inta uusan dhicin, sidaa darteed way adag tahay in dadka la kulma dhulgariir ay yimaadaan goob aamin ah.

Fotografi av en asfaltert vei som har en dyp sprekk på langs.
Dhulgariir xoogani wuxuu baabi’in karaa waddooyin. Taas waxay keenaysaa inuu isu socodku adkaado.Sawirka: AdobeStock
Fotografi som viser bygninger i ulike høyder ved stranda og bølger som er nesten dobbelt så høye som tolvetasjes bygninger og som kommer til å treffe bygningene
Kraftlige tsumanibølger kan skade og ødelegge store bygninger. Foto: AdobeStock
Kraftige jordskjelv kan ødelegge bygninger slik at det ikke er mulig å bo i dem lengre. Foto: Pixabay

Filmer som forklarer jordskjelv

En film på engelsk som visualiserer hvordan jordskjelv oppstår. Tips: Skru av lyden for å selv forklare elevene hva som skjer.