Økosystem// ایکوسیستم
د يو چاپېريال دژونديو او غير ژونديو موجوداتو ټولگې ته چې اړيکي سره لري، ايکوسيستم وايي.
په ځمکه کې ایکوسیستم ډیری ډولونه شتون لري.د ایکوسیستم اندازه توپیر لري.ځینې ایکوسیستمونه کوچني دي، لکه د اوبو دنډ. نور ایکوسیستمونه لوی دي، لکه دلدل، صحرا، جهيل، سمندر او ځنګل.
هوسۍ یو ژوندی عامل دی 
شنه نباتات یو ژوندی عامل دی 
د لمر وړانګې یو غیرژوندی عامل دی 
اوبه یو غیرژوندی عامل دی
غير ژوندي عوامل
په ایکوسیستم کې غير ژوندي موجودات د ابیوټیک فکتورونو په نوم یادیږي. د غير ژوندي عوامل بیلګې په چاپیریال کې هوا او اقلیم، خاوره، د لمر وړانګې، د مالګې مواد او نور کیمیاوي مواد دي.
ژوندي یا بیولوژیکی عوامل
هغه څه چې په طبیعت کې ژوندي دي د بیولوژیکي فکتورونو یا عواملو په نامه یادیږي. حیوانات، نباتات، حشرات او مایکرو ارګانیزمونه د بیولوژیکي عواملو بېلګې دي. دا په ایکوسیستم کې دواړو ژوندي او غیر ژوندي عواملو پورې اړه لري.
موجودات یو له بل سره تړاو لري
په ایکوسیستم کې، ژوندي موجودات د ژوندي پاتې کیدو اود مثل تولید لپاره په دواړو غیرژوندي عواملو او یو بل پورې اړه لري.نباتات په فنجي او باکتریا پورې اړه لري ترڅو د مړه شوو عضوي موادو مالیکولونه توټه او بیا په خاوره بدل شي.نباتات د ودې لپاره د خاورې څخه غذايي موادو ته اړتیا لري. ځینې حیوانات د ژوندي پاتې کیدو لپاره له نباتاتو څخه تغذیه کوي. ځینې حیوانات د تغذیه کولو لپاره نورو حیواناتو پورې اړه لري. فنجي او باکتریا د انرژي ترلاسه کولوله لپاره خوسا شوو بوټو او مړه شوو حیواناتو ته اړتیا لري.
توليدوونکي
ځینې ژوندی موجودات کولی شي عضوي مواد د غیر عضوي موادو څخه تولید کړي. دا توليدوونکي بلل کیږي. توليدوونکي په دې توګه غذايي مواد د ضيايي ترکيب د عمليې په واسطه جوړوي. نباتات او شنه الجی په ایکوسیستم کې توليدوونکي دي. توليدوونکي پخپله کولی شي ټول هغه خواړه چمتو کړي چې دوی ورته اړتیا لري.
مصرفوونکي
حیوانات نشي کولی خپل خواړه پخپله جوړ کړي. دوی د نباتاتو یا نورو حیواناتو په خوړلو تکیه کوي. د خوړلو لپاره بله کلمه مصرف کول دي. له همدې امله موږ دوی ته مصرفوونکي وایو. مصرفول د مصرف کولو معنی لري. له همدې امله، حيوانات هم مصرفوونکي بلل کیږي.
تجزیه کوونکي
تجزیه کوونکي هغه ژوندی موجودات دي چې له خوسا شوو نباتاتو او مړه شوو حیواناتو په خوړلو سره ژوند کوي. باکتریا او فنجي د تجزیه کوونکو بېلګې دي. تجزیه کوونکي په ایکوسیستم کې مهمې دي، ځکه چې دوی خوسا شوو نباتات او مړه شوو حیوانات ټوټه کوي. په دې جریان کې، عضوي مواد د مړو ارګانیزمونو څخه خوشې کیږي. دا به د نوو نباتاتو لپاره د غذايي موادو بډایه خاوره چمتو کړي.
Alle bilder er hentet fra AdobeStock