Jødisk påske // Hamursuz Bayramı ya da Pesah Bayramı
Yahudilerin Paskalyası olan Pesahı kutlamak için yola çıkan İsa peygamber ve havarileri Palmiye pazarı adı verilen pazar günü Kudüs’e varmışlardı. Palmiye pazarı İsa’nın çarmıha gerilmesinden bir gün öncesidir. Pesah bayramıysa Yahudilerin Paskalyasıdır. Anadolu’da Hamursuz Bayramı olarak bilinir. Hamursuz Bayramında İsrailoğullarının Firavun’un köleliğindeyken yaşadıkları hatırlanır.
Musa’nın Hikayesi
Eski Ahitin Yaratılış kitabında İsrailloğullarının Mısır’da dostça karşılandığı anlatılır. Ancak yıllar geçtikçe Mısır’ın kralı olan Firavun İsrailoğullarının sayıca artmasından endişe duymaya başlamıştı. Bu nedenle Firavun onları köleleştirdi ve doğan her erkek çocuğun öldürülmesini emretti. Musa adında bir erkek çocuğun annesi oğlunun öldürülmesini kabullenemedi. Bu nedenle onu bir sepete koyarak Nil Nehri’ne bıraktı. Birilerinin çocuğu bulup ona gözkulak olmasını umut ediyordu. Musa’yı nehirdeki sepette bulan kişi Firavun’un kızıydı. Kadın ana çok iyi baktı. Böylece Musa Firavunun ailesinde büyüdü.
Musa büyüdüğünde Tanrı ona yanan bir çalıda göründü. Musa’ya aslında onun da bir İsrailoğlu olduğunu ve Mısır’daki kölelere yardım etmesi gerektiğini söyledi. Baba bildiği Firavun’un köleliği altında acı çeken onun kendi halkıydı. Tanrı Musa’ya Firavun’a gidip İsrailoğullarını serbest bırakmasını söylemeyi emretti. Musa onları alıp Kenan diyarına götürecekti.
On Bela ve İlk Pesah
Musa İsrailoğullarını serbest bırakması için Firavun’a gitti; ancak Firavun bu isteği reddetti. Bunun üzerine Tanrı Mısır’aOn bela gönderdi. Bu belalar arasında veba, karanlık ve çekirgeler gibi felaketler vardı. Sonunda en korkunç bela geldi. Tanrı şehre sokak boyunca gezen ve her ailenin ilk doğan çocuğunu öldüren bir meleğini gönderdi.
İsrailoğullarına Tanrıdan Musa aracılığıyla bir uyarı gelmişti. Bir kuzu kesip kanını kapı pervazlarına sürdüklerinde ölüm meleğinden kurtulabileceklerdi. Melek kapı pervazında kan olan evleri geçip gitti; ancak diğer evlere girdi. Bu onuncu belayı durdurmak için Firavun İsrailoğullarının Mısır’dan ayrılmasına izin vermeliydi. İşte bu olay Yahudi Pesahı bir diğer adıyla Hamursuz Bayramının ortaya çıkışıdır.
Yahudiler Hamursuz Bayramını Nasıl Kutlarlar
Pesah – Hamursuz Bayramının ilk akşamında Yahudiler “Seder yemeği” adı verilen bir akşam yemeği yerler. Bu yemek Mısır’dan göç edişlerini anmak için düzenlenir. Yemek şarap için yapılan bir kutsamayla başlar. Yemeğin başında Yahudiler “Şabat ışığı” olarak adlandırdıkları bir mum yakarlar.
Seder menüsü özel bir anlam ve öneme sahip farklı küçük yiyeceklerden oluşur.
- Matzah mayasız ekmektir, yani kabarmayan bir ekmektir. Yassıdır. Yahudiler Mısır’dan kaçarken yaptıkları ekmekleri mayalandırmaya zamanları olmamıştı.
- Charoset; elma, şarap ve ceviz karışımından yapılır. Bu karışım Yahudilere köle olarak Mısırlılar için inşa ettikleri tuğla karışımını hatırlatır.
- Zroah/Zeroa; kuzu budu, tavuk kanadı veya tavuk boynudur. Bu yemek Tevrat’ın ikinci kitabı olan Çıkış‘a göre Yahudilerin Mısır’dan kaçmadan hemen önce kesip yedikleri kurbanlık kuzuyu sembolize eder.
- Chazeret, acı otlar veya maruldur. Mısır’da yaşanan acıları sembolize eder.
- Beytzah, haşlanmış yumurtadır ve Pesah kurbanının yanı sıra tapınağa götürülen kutsal gün kurbanını simgeler.
- Karpas, tuzlu suda batırılmış maydanozdur. Bu sayede su gözyaşlarına benzer. Bu su Yahudilerin Mısır’daki kölelik altındayken döktükleri gözyaşlarını simgeler.
- Tuzlu su, Yahudilerin gözyaşlarını simgeler. Bu suya maydanoz ve yumurta batırılır.
Seder akşamındaki etkinliklerin sırası Haggada adı verilen bir kitapta yazılıdır. Haggada Yahudilerin kölelik dönemi ve Mısır’dan göç edişleriyle ilgili hikâyeleri içerir. Ayrıca kitapta Hamursuz bayramının ilk akşamında Seder yemeğinin nasıl gerçekleşmesi gerektiğine ilişkin açıklamalar da bulunmaktadır.
Seder yemeği hem hüzünlü hem de neşelidir. Yahudiler Mısır’daki zor zamanlarını hatırlamalıdırlar; ancak kölelikten kaçmayı başardıkları için de sevinmelidir.
