Hvordan oppstår jordskjelv? // Deprem nasıl oluşur?

Denne teksten om hvordan jordskjelv oppstår finnes på flere språk. Tanken er at teksten skal være et supplement til andre læremidler og andre aktiviteter i opplæringen. Det er altså ikke meningen at disse ressursene skal stå alene, men at de kan brukes i innledning til arbeid med temaet.

Teksten kan, for eksempel, brukes sammen med tospråklig lærer for å aktivere elevenes kunnskaper om temaet, og å bidra til at eleven lærer fagspråk.

Scroll nedover for å finne flere ressurser

Yerkabuğu yedi büyük ve birkaç küçük plakaya bölünmüştür. Bu plakalar birbirine göre hareket eder. Plakalar yılda sadece birkaç santimetre olmak üzere çok yavaş hareket eder. Bu hareketlere levha kayması denir. Plakalar birbirinden uzaklaşabilir, birbirine doğru veya birbirine göre yana doğru hareket edebilir.

Illustrasjon som viser verdenskart med jordplatene markert. Alle kontinentene ligger på hver sin plate. Stillehavet og Antarktis ligger også på hver sin plate. Mellom de store platene ligger mindre plater. — Resimde, Dünya’nın plakalarının işaretlendiği bir dünya haritası gösterilmektedir. Büyük ve küçük toprak plakaları vardır. Pasifik Okyanusu ve Antarktika’ya ek olarak tüm kıtaların her biri büyük bir dünya levhası üzerinde yer almaktadır. Büyük tabakların arasında daha küçük tabaklar bulunur. İllüstrasyon: Adobe Stock

Illustrasjon av to jordplater som beveger seg langs med hverandre. — Jordplatene på bildet beveger seg langsmed hverandre. Hvis de setter seg fast i hverandre, samles det opp mye energi som kan utløse jordskjelv. Illustrasjon: AdobeStock

Karada deprem

Bazen birbirine göre yanal olarak hareket eden plakaların birbirine sıkışması olur. Böyle bir durumda plakalar birbirlerine baskı yapar. Basınç arttığında, çok fazla enerji toplanır. Sonunda plakalar aniden gevşemeyi başarır ve ardından enerji açığa çıkar. Enerjinin bir kısmı ısıya aktarılır ve bir kısmı Dünya’nın plakalarını hareket ettiren dalgalar haline gelir. Bu dalgalar güçlü olduğunda, dünyanın sallandığını hissedebilirsiniz. Buna deprem diyoruz.

Depremler genellikle dünyanın plakaları arasındaki sınırlarda meydana gelir. Depremin tetiklendiği yer kabuğunun altındaki nokta, hiposantr veya odak olarak adlandırılır. Depremin merkez üssü, Dünya’nın yüzeyinde, odak merkezinin hemen üzerinde yer alan noktadır.

Depremin merkez üssünü ve merkez üssünü gösteren çizim NORSAR tarafından geliştirilmiş ve izin alınarak çoğaltılmıştır.

Ne kadar enerji salındığını ölçmek için bir sismograf kullanılabilir. Birkaç sismograftan alınan bilgileri karşılaştırarak, depremin büyüklüğünü ve nerede başladığını, yani merkez üssü nerede olduğunu hesaplamak mümkündür. Richter ölçeği, bir depremin ne kadar büyük olduğunu açıklamak için kullanılabilir. Ölçek 1-10 arasında çalışır ve deprem 6’dan daha güçlüyse büyük hasara neden olabilir. Bir depremi önceden tahmin etmek neredeyse imkansızdır, bu nedenle deprem yaşayan insanların güvenli bir yere gitmesi zordur.